
ﻣﻨﻈﻮر از اﺗﺼﺎﻻت ﺳﻴﻢ و کابل ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺴﺘﻦ ﻫﺎدی ﻫﺎ است. ﺻﺤﺖ اﺗﺼﺎﻻت ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ بوده زﻳﺮا ﻳﻚ ﻣﺪار اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ وﻗﺘﻲ ﺧﻮب ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﺗﺼﺎﻻت ﻣﻌﻴﻮب ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. اﺗﺼﺎل ﺑﺎﻳﺪ از ﻧﻈﺮ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻣﺤﻜﻢ و از ﻧﻈﺮ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻫﺎدی ﺧﻮبی باشد. اتصالات سیم ها به دو دسته اتصالات لحیمی و اتصالات غیر لحیمی تقسیم می شود. در این مقاله به بررسی انواع اتصالات غیر لحیمی می پردازیم.
تقسیم بندی اتصالات سیم ها
تقسیم بندی اتصالات سیم ها
روش اتصال صحیح دو سیم
در ابتدای این مبحث قصد داریم نحوه اتصال صحیح دو سیم را به کمک تصاویر زیر نشان دهیم:
اتصال-صحیح-دو-سیم
اتصال-صحیح-دو-سیم-در-یک-ترمینال-پیچی
اتصال صحیح دو سیم در یک ترمینال پیچی
اتصال-صحیح-و-عایق-بندی-سر-سیم-ها
انواع اتصالات سیم به صورت غیر لحیمی
اتصالات پیچ و مهره ای سیم ها
اتصالات پیچ و مهره ای ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از اﺗﺼﺎﻻت ﭘﻴﭽﻲ ﺑﺎ ﭘﻴﭻ و ﻣﻬﺮه و اﺗﺼﺎﻻت ﭘﻴﭽﻲ ﺑﺎ رزوه ﻫﺎی داﺧﻠﻲ. در اﺗﺼﺎﻻت ﭘﻴﭽﻲ ﺑﺎ ﭘﻴﭻ و ﻣﻬﺮه ﺑﺨﺶ هایی مانند ریل ها (شین ها) با سوراخ سرتاسری به یکدیگر متصل می شوند.
اتصالات پیچی
اتصالات پیچی
ﭘﻴﭻ و ﻣﻬﺮه دو ﺑﺨﺶ را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ.
واشر ها از آسیب رساندن مهره یا سرپیچ به قطعه، در هنگام کشش جلوگیری می کند.
اتصالات پیچی با مهره داخلی در کلیدها و پریزها و المان های حفاظتی به کار می روند. ﻗﺴﻤﺘﻲ دارای ﺳﻮراخ ﻛﺎری ﻣﻴﺎﻧﻲ و ﻗﺴﻤﺖ دﻳﮕﺮ دارای ﭘﻴﭻ اﺳﺖ؛ ﻣﺜﻼً اﺗﺼﺎل ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﭘﻴﭻ ﻛﻠﮕﻲ ﺑﺮای ﻣﺤﻜﻢ ﻛﺮدن درﭘﻮش ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل ﺑﺮﻗﺮار شود.
در برق صنعتی اغلب از پیچ دو سو، چهار سو، شش گوش و پیچ های سرآلن استفاده می شود. برای محکم کردن بست های پیچی و فاصله اندازها بر روی صفحه با قطعات فلز ترجیحاً از پیچ برش قلاویز، پیچ خودرو، یا پیچ مته ای با رزوه های پیچ خودرو استفاده می شود.
پیچ های شیاردار
پیچ های شیاردار
پیچ سرآلن
پیچ سرآلن
انواع پیچ های خودرو
انواع پیچ های خودرو
ﻣﻬﺮه ﻫﺎ وﻇﻴﻔۀ اﻧﺘﻘﺎل ﻧﻴﺮوی ﻛﺸﺸﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﭘﻴﭻ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻪ را دارﻧﺪ. در ﺑﺮق ﺻﻨﻌﺘﻲ اﻏﻠﺐ از ﻣﻬﺮه ﻫﺎی ﺷﺶ ﮔﻮش اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. اﺗﺼﺎﻻت ﭘﻴﭻ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﻳﺪ ﻃﺒﻖ ﻣﻘﺮرات ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ واﺷﺮ و اﻟﻤﺎن ﻫﺎی ایمنی باشد. در اتصال پیچ هادی محافظ باید دقت خاصی صورت گیرد.
اتصال هادی محافظ به بدنه
اتصال هادی محافظ به بدنه
اتصالات فیشی (سر سیمی)
دسته دیگر از اتصالات سیم و کابل به صورت غیر لحیمی، اتصالات فیشی است. ﺑﺮای ﻗﺮار دادن ﺳﻴﻢ ﻫﺎی رﺷﺘﻪ ای زﻳﺮ ﭘﻴﭻ ﺑﺎﻳﺪ از اتصالات ﻓﻴﺸﻲ (سر سیمی ) اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد. ﺑﺮای اﺗﺼﺎﻻت ﺟﺪا ﺷﺪﻧﻲ ﺳﻴﻢ ﻫﺎ، از ﻓﻴﺶ ﻳﺎ ﺳﺮ ﺳﻴﻢ ﻫﺎی ﻣﺨﺼﻮص اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. ﺳﺮ ﺳﻴﻢ ﻫﺎ، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺳﻴﻢ، در اﻧﺪازه ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﻳﺎ ﻟﺤﻴﻢ ﻛﺎری ﻳﺎ ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎه ﭘﺮس ﻣﺨﺼﻮص، ﺑﻪ ﻫﺎدی ﻣﺤﻜﻢ می شوند.
این فیش ها (سر سیم ها) دارای انواع مختلف حلقه ای، تیغه ای، کشویی و میله ای هستند که هر یک از آنها در زمینه های خاصی کاربرد دارند. اﺗﺼﺎلات سیم ها و ﺑﺴﺖ ﻫﺎی اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در آنها ﻟﺤﻴﻢ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻧﻤﻲ ﺷﻮﻧﺪ وﻟﻲ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﻣﺤﻜﻢ ﺑﻪ ﻫﺎدی ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲشود ﺗﻤﺎس اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﺮده، اﺳﺘﺤﻜﺎم ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ اﻳﻦ اﺗﺼﺎﻻت ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺎﺳﺐ و درﺣﺪ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻋﻼوه اﺗﺼﺎل دﻫﻨﺪه ﻫﺎی ﺑﺪون ﻟﺤﻴﻢ از ﻟﺤﺎظ ﻧﺼﺐ ﺳﺎده ﺗﺮﻧﺪ، زﻳﺮا در آنها ﻣﺴﺎئل ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻟﺤﻴﻢ ﻛﺎری ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮد ﺷﺪن ﻟﺤﻴﻢ، ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻋﺎﻳﻖ و ﻏﻴﺮه ﻣﻄﺮح ﻧﻴﺴﺖ.
یکی از لوازمی که در اتصالات سیم و کابل استفاده می شود، کابلشو است. برای اتصال سیم های با قطر زیاد و کابل به شینه ها از سر کابل (کابلشو) استفاده می شود. نحوه عملکرد بدین صورت است که ابتدا باید کابل با سیم با قطر زیاد را لخت کرد و سپس به اندازه مناسب در داخل سر کابل (کابلشو) قرار داد و در نهایت با دستگاه مخصوص انتهای کابلشو را پرس کرد.
سیم در کابلشو
سیم در کابلشو
استفاده-از-کابلشو
ﻛﺎﺑﻞ ﺷﻮﻫﺎ را در اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺮﺳﻲ ﻟﺤﻴﻤﻲ، ﭘﻴﭽﻲ و ﻣﻨﮕﻨﻪ ای ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ. ﺑﺮای ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن اﺗﺼﺎل ﺻﺪ در ﺻﺪ و ﻗﺎﺑﻞ اﻃﻤﻴﻨﺎن، اﻏﻠﺐ ﻛﺎﺑﻞ ﺷﻮﻫﺎ را ﺑﻪ ﻫﺎدی ﻫﺎی ﻛﺎﺑﻞ، ﻟﺤﻴﻢ ﻳﺎ ﭘﺮس ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ.
اجزای یک سرسیم
اجزای یک سرسیم
سوراخ کابلشو (محل قرار گرفتن پیچ)
قسمت پهن کابلشو
سوکت (محل قرار گرفتن سیم)
عایق سیم
توجه شود که برای اتصال کابل های افشان (از مقطع یک میلی متر مربع به بالا و کابل های مفتولی از ۱۰ میلی متر مربع به بالا) باید از کابلشو استفاده شود. کابل های مفتولی به مقطع ۶ میلیمتر مربع و کمتر را می توان مستقیماً با ایجاد سوکتی به دستگاه مربوطه متصل ساخت.
اتصالات لحیمی سیم و کابل
دسته دیگر از اتصالات سیم و کابل، اتصالات لحیمی به شمار می رود. در مواردی برای اتصال هادی ها به یکدیگر از لحیم سخت استفاده می شود.
لحیم کاری ﺳﺨﺖ ﻧﻮﻋﻲ اﺗﺼﺎل ﺟﺪا ﻧﺸﺪﻧﻲ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻟﺤﻴﻢ ﻛﺎری ﺑﺎ ﻟﺤﻴﻢ ﻛﺎری ﻧﺮم ﺗﻔﺎوت دارد، ﺑﻪ ﻃﻮری ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎی ﻗﻠﻊ از اﻟﻜﺘﺮود ﺑﺮﻧﺠﻲ، ﺑﻪ ﺟﺎی روﻏﻦ از روان ﺳﺎز ﭘﻮدری و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳﻴﻠۀ ﺣﺮارﺗﻲ از ﺳﺮﭘﻴﻚ ﻫﺎی ﺟﻮش ﻛﺎری اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد. ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻟﺤﻴﻢ ﻫﺎ ﺟﻮش ﺑﺮﻧﺞ ﮔﻔﺘﻪ می شود. شکل زیر اتصال سیم زمین به صفحۀ مسی را که به وسیلۀ لحیم کاری سخت صورت می گیرد نشان می دهد. وسیله ای که برای پرس کردن سر سیم ها استفاده می شود یک نوع انبر خاص است.
لحیم کاری سخت
لحیم کاری سخت
اتصالات کابل
در این قسمت از مبحث انواع اتصالات سیم و کابل به طور اختصاصی به اتصالات کابل می پردازیم. منظور از اتصالات کابل، اتصال انتهایی، اتصال سر به سر، اتصال سه راهی، اتصال و اتصال چهارراه است. در مواردی که کابل صدمه ببیند و بخواهند آن را ترمیم کنند و یا جهت اتصال کابل ها در مسیرهای طولانی و همین طور در انشعابات و انتهای خطوط، جهت اتصال کابل ها از وسایلی استفاده می شود که می توانند محل اتصال را در مقابل رطوبت، فشارهای مکانیکی و عوامل الکتریکی حفاظت کنند. این وسائل، مفصل و سر کابل نامیده می شوند.
دو-نمونه-مفصل-کابل
سرکابل
سرکابل
انواع مفصل کابل
مفصل ها و سر کابل ها معمولاً از چدن، فولاد و یا مواد عایقی مانند P.V.C پروتلین و غیره در اندازه های مختلف ساخته می شوند که هر کدام بسته به اندازه و نوع جنسشان با علامت مخصوصی مشخص شده و کاربرد خاصی دارند، کلیه مشخصات مفصل ها و سر کابل ها در کاتالوگ کارخانه سازنده درج شده است.
۱- مفصل های VS
یکی از متداول ترین نوع مفصل ها است که در مورد کابل های مسلح از آنها استفاده می شود. جنس آنها از چدن بوده و در ترم های VS8 تا VS۶۴ یافت می شود.
٢- مفصل های PV
مفصل های PV برای انشعاب کابل های پروتودور در مواردی که احتیاج به مفصل چدنی و یا فولادی نباشد مورد استفاده قرار می گیرد، لذا بیشتر در محل انشعابات کوچک به کار برده می شود و معمولاً در نرمهای PV1 تا PV8 یافت می شود.
روش بستن مفصل و سر کابل
عملیات لخت کردن و بستن سر کابل و مفصل یکی از کارهای دقیق است که باید با نهایت دقت و حوصله و درایت انجام گیرد. کوچکترین خطا و بی دقتی موجبات متصل شدن سیم ها به یکدیگر و یا یک سیم یا زمین و سوختن کابل را فراهم می آورد. اتصال کوتاهی که بدین ترتیب به وجود می آید، باعث عبور جریان بسیار زیاد از داخل هادی کابل شده، درجه حرارت به سرعت افزایش یافته عایق کابل را خراب و یا عمر آن را کوتاه می کند.
در تابلوهای مؤسسات صنعتی و یا در تابلوهای انشعاب، کابل ها به طور مستقیم و یا به وسیله سر کابل داخلی به کلید، فیوز و یا شینه ها وصل می شوند. همچنین در مواردی که انتهای کابل زمینی در هوای آزاد قرار می گیرند (مانند اتصال کابل های زمینی به سیم های هوایی)، جهت حفاظت کابل در مقابل عوامل جوی و مکانیکی از سر کابل استفاده می شود. در کابل کشی فشار ضعیف معمولاً از دو دسته کابل، مسلح و غیر مسلح استفاده می شود که متداول ترین آنها کابل های NKBA و NYY است.
برای بستن انتهائی کابل NKBA باید به نکات زیر بدقت عمل نمود:
الف – بریدن کابل
١- کابل باید به اندازه ای بریده شود که سر آن به راحتی به شین ها و یا دستگاه های محل اتصال برسد.
۲- قبل از بریدن کابل باید محل برش را علامت گذاری کرده و دو طرف علامت را توسط سیم با نوار بسته، سپس آن را برید.
ب – برداشتن لایه های روی غلاف سربی کابل
۱- روکش خارجی کابل را می توان به اندازه ای که سر کابل به راحتی روی کابل قرار بگیرد با اندازه گذاری مشخص کرد و سپس انتهای این محل را به وسیله یک نوار محکم بست.
۲ – روکش خارجی از روی کابل باز شده و در فاصلۀ بسیار کمی از نوار بسته شده با چاقو بریده شود.
۳- بانداژ فولادی مانند محافظ خارجی باید برداشته شود. با این تفاوت که باید آن را به وسیلۀ سوهان سه گوش (نه با اره) خط انداخته و سپس با انبردست از کابل جدا نمود.